Barışın Simgesi: Zeytin

Yaşam ağacı, ölmez ağaç, barış ağacı gibi güzel sıfatlarla anılan zeytin ağacı, antik dönemlerden bu yana hem şifa kaynağı olarak görülmüş hem de beslenme dışında birçok amaç için kullanılmıştır. Akdeniz mutfağının temel bileşenlerinden olan zeytin ve zeytinyağı, Akdeniz tarımında önemli bir yere sahiptir. Latince botanik adı “Olea europaea” olan zeytin, meyvesi yenen ve geleneksel olarak Akdeniz iklimine özgü bir ağaç türü olsa da Güney Amerika, Güney Afrika, Çin, Avustralya, Yeni Zelanda, Meksika ve Amerika Birleşik Devletleri’nde de yetiştirilmektedir. Ilıman iklim seven zeytin ağaçlarının kökleri oldukça derine ulaştığı için verimsiz topraklarda dahi yetişebilmektedir.

Zeytin Hakkında Bilgiler

• Her dem yeşil olan ve yapraklarını dökmeyen zeytin ağaçları iyi bakıldığı takdirde 3000 yıl kadar yaşayabilir. Ortalama ömrü 300 – 400 yıl olan zeytin ağaçları için Homeros, İlyada Destanı’nda zeytinin ölümsüzlüğünü şöyle anlatır: “Ben herkese aitim ve kimseye ait değilim, sen gelmeden önce de buradaydım, sen gittikten sonra da burada olacağım.”
• Aslında bir sebze değil de meyve olan zeytinin ilk hasadının bundan 7000 yıl önce Akdeniz’de yapıldığı düşünülmektedir.

• Boyları 12,5 metreye kadar uzayabilen zeytin ağaçlarının en yaşlılarından biri Girit Adası’ndadır. 4000 yaşında olduğu tahmin edilen ağaç hala meyve vermektedir.
• Zeytin ağacı hemen meyve vermez bunun için en az yedi yıl beklemek gerekir. Ekim ayından itibaren olgunlaşmaya ve hasat edilmeye başlayan zeytin ağaçlarında erken hasat olanlar yeşil zeytinlerdir olgunlaşmaya devam eden ve ileri tarihlerde toplanan zeytinler ise siyahtır.
•  Zeytin mineraller ve A, E, K ve B vitaminleri açısından oldukça zengindir. İçinde cildin daha yumuşak ve sağlıklı olmasını sağlayan oleik asit olduğu için, zeytin tüketmek, %20 oranında kırışıklıkları azaltır. Aynı zamanda E vitamini deposu olan zeytin, cilt sağlığı için mükemmel bir antioksidandır.

Yunan Mitolojisinde Zeytin

Barışın, bereketin simgesi olan zeytin, Yunan mitolojisinde önemli bir yere sahiptir.  Yunan mitolojisine göre, Zeus tanrılar arasında kendisine en değerli hediyeyi verene kentin koruyuculuğunu vermek üzere bir yarışma düzenler. Denizlerin tanrısı Poseidon, Zeus’a uzak diyarlara dahi uçarak gidebilen ve savaşta yenilmeyecek bir at armağan eder. Athena ise zeytin ağacını…Zeytin ağacının muazzamlığı karşısında başta Zeus olmak üzere tüm tanrılar, tanrıçalar büyülenmiş ve ağacın kutsallığı karşısında donakalmışlardır. Tüm hırsına ve kazanma isteğine rağmen Poseidon bile zeytin ağacından o kadar etkilenmiştir ki, aralarındaki çekişmeye rağmen zeytin ağacının üstünlüğünü kabul eder. Bunun üzerine Athena zeytin ağacından bir dal kırıp  Poseidon’a verir ve böylece aralarındaki düşmanlık zeytin ağacının rakipsiz güzelliği karşısında yok olur.

O günden sonra Athena’nın ismi Atina kentine verilir. Düşmana zeytin dalı uzatmak deyimi de neredeyse tüm dillere tam da bu mitten geçmiştir. En önemlisi zeytin ağacı, bereket ve barışın temsilcisi tanrıça Athena’nın insanlara bir armağanıdır. Hikayeye göre tanrıça Athena, zeytin ağacını barışı ve medeniyeti simgelediği için armağan etmiştir Atinalılara. Bu seçim “at” yerine zeytin ağacını seçmek değildir sadece… Halk bu seçimiyle aynı zamanda göçebelik yerine yerleşikliği, savaş ve talan yerine barış ve uygarlığı seçmiştir. Aklı, bilimi ve sanatı temsil eden tanrıça Athena’nın en belirgin simgesi kendi yarattığı ağaç olan zeytindir.³

İnsanlık tarihi boyunca her zaman önemli bir yere sahip olan bu kadim ağaç, Antik Yunan’da ağaçların ilki olarak görülürken ölümsüz kabul edilir. Yunan ve Roma mitolojisine göre, tanrılar ve yarı tanrılar zeytin ağacının dalları altında doğar. Zeus’un ikiz çocukları Apollon ve Artemis’in zeytinlikte doğduğu söylenir. Antik dönemin olimpiyat oyunlarında başarı kazanan sporcuların, zeytin ağacının dallarından yapılmış taçlarla ve zeytinlerden sıkılan yağların konulduğu amfora ile ödüllendirildiği söylenir. Ayrıca tapınak bahçelerine zeytin ağacı dikilir ve bu bahçeler kutsal kabul edilirken ölen kişilerin anısına zeytin ağacı dikildiği de bilinmektedir.⁴

Mısır Mitolojisinde Zeytin

Zeytinin mitolojik hikayesi, ölmez ağacın yaşam bulduğu hemen her coğrafyada mevcuttur. Mısır mitolojisine göre ise Tanrıça İsis; insanlığa zeytini yetiştirmek, hasat etmek ve yiyebilmek için ihtiyaç duydukları bilgiyi verir. Mısırlılar için kutsal olan zeytinin, firavunların öbür dünyaya geçişlerinde yiyecekleri yemek olduğuna inanılır. Hiyerogliflerde de zeytin ağacı, dalı ve zeytin yer alır. Tutankhamun’un mezarında ise zeytin dallarından yapılmış süslemeler bulunmaktadır.⁶

Antik Mısır’da mumyalama işlemi için de zeytin ağacından elde edilen özel yağlar kullanılır ve piramitlerin içinde ışık veren kandillere zeytinyağı konulurdu. Güneş tanrısı olarak bilinen Ra’nın nimeti olarak görülen zeytin ağacı ve zeytinyağı, tarih boyunca kullanıldığı gibi Mısır’da da barış simgesi olarak kullanılmış, zeytin ağaçlarına büyük değerler yüklenmişti.

Kutsal Kitaplarda Zeytin

Eski Ahit’te yer alan efsanelerden birinde Hazret-i Nuh ve Nuh Tufanından bahsedilir. İnsanoğlunun dünyaya yaptığı kötülükleri gören Tanrı, insanlığın başına bir felaket getirmeye karar verir. Tanrıya karşı saygısını hiçbir zaman kaybetmemiş Hz. Nuh’a ise bir gemi yapıp her canlı türünden bir çift alıp o gemiye koymasını emreder. Son hayvanı da gemiye koyup kapağı kapattıktan sonra gerçekten büyük bir tufan başlar ve kısa süre içinde tüm dünya sular altında kalır. Tufan durduktan 20 (bazı kaynaklarda 40 gün olarak söylenir) gün sonra Hz.Nuh suların çekilip çekilmediğini anlamak için güneşe doğru bir güvercin yollar. Güvercin gemiye geri döndüğünde suların hala çekilmemiş olduğunu anlar. Yedi gün sonra tekrar bir güvercin yollar ve bu güvercin ağzında zeytin dalı ile geri gelir. Böylece Hz. Nuh, suların çekildiğini anlar. Bu sırada gemi Ararat (Ağrı) dağına takılmıştır, canlıları gemiden indirir ve dünyada hayat yeniden başlar.⁸

Kaynakça

Yazar Hakkında

Büşra Arda

bbusraarda@gmail.com

1. Photo by Emre on Unsplash[↩]
2. Resim Dimitris Vetsikas tarafından Pixabay‘a yüklendi[↩]
3. https://www.baytekler.com/tr/zeytin-efsaneleri[↩]
4. https://peyzax.com/zeytin-agacinin-mitolojik-hikayesi/[↩]
5. Fotoğraf: Spencer Davis: https://www.pexels.com/tr-tr/fotograf/tarihi-mimari-anita-dogru-yuruyen-turist-4356144/[↩]
6. https://www.komilizeytinyagi.com.tr/mitolojide-zeytinyagi[↩]
7. Resim Fabio Grandis tarafından Pixabay‘a yüklendi[↩]
8. https://www.cumhuriyet.com.tr/galeri/zeytin-agaclarinin-kiymeti-mitolojik-oykulerde-nasil-anlatildi-1916830/8[↩]