Binlerce Yıllık Tarihi İle Bursa

Marmara Bölgesi’nde yer alan, kış turizminin popüler adresi Uludağ’a ve aynı isimdeki üniversiteye ev sahipliği yapan binlerce yıllık tarihi ile Bursa şehri, doğal ve kültürel zenginlikleri ile öne çıkan illerimizden biridir. Türkiye’nin İstanbul, İzmir ve Ankara’dan sonra dördüncü büyük şehri olan Bursa, ekonomik açıdan da Türkiye’nin en gelişmiş illerindendir. Eski adı Hüdavendigâr olan Bursa, kuzeyde Marmara Denizi ve Yalova, kuzeydoğuda Kocaeli ve Sakarya, doğuda Bilecik, güneyde Kütahya ve batıda Balıkesir illeri ile çevrilidir.

Bursa’nın Tarihi

Yapılan arkeolojik kazılarda Bursa’nın binlerce yıllık tarihinin, il sınırları içinde kalan eski uygarlık alanları ile 8500 yıl öncesine kadar uzandığı ortaya çıkarılmıştır. MÖ 4. yüzyıla tarihlenen Bitinya Krallığı kurulana denk Bursa bölgesi şehir devletlerine ev sahipliği yapmıştır. Bu şehir devletlerinden biri Tarihçi Herodot’a göre MÖ 7. yüzyılda Gemlik civarında kurulmuş olan Cius’tur. Ulubat Gölü’nün üzerinde bir adada bulunan Apollonia (Gölyazı) ve Mudanya’da yer alan Apamea Myrlea antik şehirlerinin ise MÖ 4. Yüzyıl civarında kurulduğu düşünülmektedir.

Uzun yıllar Roma egemenliğinde kalan Bursa, imparatorluğun bölünmesi ile MS 395 yılında Bizans yönetimine geçmiştir. Osmanlı Devleti’nin kurucusu ve ilk sultanı olan Osman Bey’in uzun yıllar süren kuşatmasından sonra 6 Nisan 1326′da oğlu Orhan Bey tarafından teslim alınarak Osmanlı hakimiyetine girmiştir. Osmanlı hâkimiyeti ile birlikte bilhassa ilk 200 yıllık dönemde diğer kentlere göre büyük gelişmeler gösteren şehir, 1365’te Edirne’nin fethedilip başkent yapılmasına kadar imparatorluğun başkenti olmuştur. Altın çağını Osmanlı döneminde yaşamış olan Bursa ‘yeşil’ olma özelliğine de Osmanlı zamanında kavuşmuştur.

Birinci Dünya Savaşı sonrasında İtilaf Devletleri tarafından 8 Temmuz 1920 tarihinde işgal edilen şehir, 2 yılı aşkın süreden sonra 11 Eylül 1922 günü tekrar özgürlüğüne kavuşur.

Bursa’da Ne Yenir?

Bursa’nın köklü geçmişi, kültürel zenginliği mutfağına da yansımaktadır. Bursa denilince akla gelen ilk lezzet İskender kebaptır. Bunun yanında şehrin simgesi olmuş kestane şekeri de unutulmamalıdır. Balkan göçmenleri ile şehrin mutfağına giren tahinli pide Bursa’da kahvaltıların vazgeçilmezidir. Evliya Çelebi’nin eserinde de yerini almış olan pideli köfte, asırlardır Bursa mutfağının en önemli yöresel yemeklerinden bir tanesidir. Bu lezzetlerin yanında cantık, İnegöl köfte, süt helvası, Mustafakemalpaşa tatlısı, şıra gibi daha pek çok yerel lezzet Bursa’yı bir gastronomi merkezi haline getirmektedir.

Bursa’nın Kültür ve Sanat Mirası

Hacivat ve Karagöz

Hacivat ve Karagöz hayvan derisinden yapılan insan, hayvan ve eşya şekillerinin çubuklara takılıp bir ışık kaynağı önünde, perde üzerinde oynatılmasına dayanan bir gölge oyunudur. Karakterlerin oynatıcısına “hayalbaz” denir. Karagöz okumamış, cesur, içi dışı bir, tepkilerini çabuk açığa vuran bir halk adamıdır. Hacivat ise eğitim almış, iyi konuşan, bilgili, kişisel çıkarlarını önde tutan kurnaz bir tiptir. Hacivat Karagöz oyununda Çelebi, Beberuhi, Zenne, Tiryaki gibi başka tiplemeler de vardır.

2009’da UNESCO  İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirasının Temsili Listesi’ne alınmıştır. Hacivat ve Karagöz’ün Bursa’da Orhan Gazi döneminde bir caminin inşaatında demirci ve duvarcı ustası olarak çalıştıkları ancak konuşmalarıyla caminin yapımını geciktirdikleri için idam edildik söylenir. Günümüzde Bursa’da Hacivat ve Karagöz’ün anıtsal mezarlarının karşısında bulunan Karagöz Evi’nde hem bu gelenek yaşatılmakta hem de genç hayalbazlar yetiştirilmektedir.

Mehter Takımı

Osmanlı Yeniçeri Askeri Bandosu olan Mehter Takımı, dünyanın en eski askeri bandolarından biridir. Bursa’nın fethi ile beylikten devlete geçen Osmanlı’nın ilk mehteri 1326 yılında Bursa’da kurulmuştur. Mehter takımlarında her çalgıdan eşit sayıda bulunur ve bu sayı Mehter takımının kaç katlı olduğunu gösterir. Konser düzeni hilal şeklinde olan Mehter takımlarında beş katlı mehter denilince, her sazdan beşer tane olduğu anlaşılır. Mehter takımları genellikle 3,5,7,9, katlı olarak kurulur. Osmanlı imparatorluğunun en ihtişamlı devirlerinde mehter kat sayısı 12’ye kadar çıkmıştır.

İznik Çinisi

İznik çinisi; Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı sanatının özelliklerini taşıması açısından oldukça önemlidir. Osmanlılar çiniyi mimari eserlerde ilk defa Bursa’da Yeşil Camii ve Türbesinde kullanmışlardır.  Renklerini ve desenlerini İznik doğasından alan İznik çinileri yapımında kuvars, cam tozu ve kil kullanılmaktadır. İznik çinilerinde en çok Çin temani, hatai, haliç işi, narlı desen, minyatürler, İznik kuşu, gül, karanfil motifleri kullanılmaktadır. ⁵ İznik çinisi, 2016 yılında UNESCO İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Temsili Listesine alınmıştır.

Kılıç-Kalkan

Kılıç-Kalkan, dünyada müziksiz oynanan nadir halk oyunlarından biridir. Osmanlılar döneminde, Bursa’nın fethi sonrası kente giren askerlerin kılıç ve kalkanlarla zafer dansları yaptıkları anlatılmaktadır. Oyuncuların kuşandıkları kılıç kalkanla oynanan oyunda kılıç ve kalkanlardan çıkan ses, oyuncuların ayak ve diz vuruşlarıyla çıkardığı sesler, müziğin ve ritmin yerini tutar.

Bursa İpeği

Tarihi İpek Yolu’nun son duraklarından biri olan Bursa çok eski dönemlerden biri ipek dokumacılığının merkezi olmuştur. Bizans döneminden beri ipek ve ipek böceği yetiştiriciliği yapılan Bursa’da 14. ve 15.yy.larda ipekçilik sektörü Osmanlı ekonomisinin dayanaklarından biri olmuştur. 1860 yılında Bursa’da 37 ipek çekim fabrikası, 5 bin ipek dokuma tezgâhı vardı. 1888 yılında Fransızlar, Bursa’da dut ağacı fidesi ve böcek tohumu (yumurtası) yetiştirmek için İpek Böceği Araştırma Enstitüsü kurdu. Bu enstitünün şehrin içinde 30 dönüm dut fidanlığı, 20 dönüm içinde de araştırma ve tohum üretme tesisleri vardı. 20. Yüzyılın başlarında Bursa, 44 ipek dokuma fabrikası, 47 adet koza üretimi yapan işletme ile dünyanın en çok aranan ipek kumaşları dokunuyordu. ⁸ Günümüzde Bursa İpeği Bursa Büyükşehir Belediyesi’nin müracaatı ile coğrafi işaretini almıştır.

Bıçak Kültürü

Bursa’nın coğrafi işaretli ürünlerinden biri de el yapımı bıçaklardır. Osmanlı döneminde padişahların kılıç, kama, balta, mızrak gibi aletleri Bursa demir -bıçak ustalarının eseridir. Yine Bayezid ile Timur arasındaki savaşa katılan yaklaşık 70 bin Osmanlı askerinin kılıç, kama, hançer gibi silahları Bursa’da üretilmiştir.

Bıçağı yapan usta, geleneksel olarak kendi adını bıçağın üzerine işlemektedir. Bursalı bıçak ustası Remzi Sarıçetin’in Mustafa Kemal Atatürk’e gönderdiği bıçakları teslim alan Atatürk, 1922’de; Remzi Usta’ya hitaben; “Remzi Usta! Eser-i sanatınız olan bıçaklarınız Bursalı bir Türk ustasının yadigarı olarak değil, san’ata karşı olan milli kabiliyetinizin bürhanı (delili) gibi saklayacağım. Biz Türkler yüz sene evveline kadar her şeyi kendi çekicimizle, kendi örsümüz üzerinde vücuda getirir ve kendi çarşımızda kendi elimizle satardık. İşte bunun içün büyük bir millettik. Şimdi açılan devir, demir devridir. Sizi bu devirde en büyük ustalarımızın arasında görmek ister ve tebrik ederim” diyerek bir teşekkür mektubu göndermiştir. ⁹

İlgili Kitaplar

Kaynakça

Yazar Hakkında

Büşra Arda

bbusraarda@gmail.com

1. Photo by N Atac on Unsplash[↩]
2. Photo by Francisco De Legarreta C. on Unsplash[↩]
3. Kıvanç from İstanbul, Turkey – İstanbul Toys Museum ( Karagöz And Hacivat), CC BY-SA 2.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=4092519[↩]
4. Michal Maňas – Yükleyenin kendi çalışması, CC BY 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=666822[↩]
5. https://www.bursa.com.tr/tr/icerik/iznik-cinisi-geleneksel-cini-ustaligi-279/[↩]
6. The original uploader was Marshall46 at İngilizce Vikipedi.(Original text: Marshall Colman Marshall46) – Yükleyenin kendi çalışması (Original text: Self-made), CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=3728330[↩]
7. Elelicht – Yükleyenin kendi çalışması, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=22758615[↩]
8. https://www.bursa.com.tr/tr/icerik/bursa-ipegi-194/[↩]
9. https://www.bursa.com.tr/tr/icerik/bicak-kulturu-285/[↩]